Sugerowane
Aktualności
Przegląd popularnych diet stosowanych przez osoby chorujące na otyłość
W tym artykule opisane są modele żywienia, które są wybierane w celu redukcji masy ciała. Część z nich jest oficjalnie rekomendowanych przez światowych liderów zajmujących się leczeniem otyłości. Popularność innych wynika z promocji w przestrzeni publicznej lub mody.
Choroba otyłościowa to choroba przewlekła, z tendencją do nawrotów. Predysponuje do niej szereg czynników, a wśród nich: czynniki środowiskowe, fizjologiczne, epigenetyczne i genetyczne. Choroba ta istotnie wpływa na stan zdrowia, będąc przyczyną licznych powikłań i zaburzeń, jak np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe, bezdech senny czy niektóre nowotwory. Istotnie wpływa również na jakość życia.
W leczeniu otyłości szczególnie ważną rolę pełni modyfikacja stylu życia oraz medyczna terapia żywieniowa (MTŻ). Terapia ta polega na wprowadzeniu zindywidualizowanej diety o obniżonej kaloryczności, która wywoła tzw. ujemny bilans energetyczny i w konsekwencji zmniejszenie masy ciała. Specjalistą w zakresie MTŻ jest dietetyk (w ramach współpracy z zespołem terapeutycznym). Często jednak osoby z nadmierną masą ciała próbują samodzielnie stosować różne modele żywienia.
Czytaj także: Czy istnieje dieta na otyłość brzuszną?
Warto zaznaczyć, że właściwa dieta stosowana w redukcji masy ciała powinna:
Dieta śródziemnomorska to jedna z najlepiej przebadanych przez naukowców diet. Jej pierwowzorem była tradycyjna, niskoprzetworzona, skromna dieta mieszkańców Krety. Model ten bazuje na produktach pochodzenia roślinnego:
Preferowanym w diecie tłuszczem jest oliwa z oliwek. Stosując ten model żywienia, nie można zapomnieć o rybach morskich i ziołach. W diecie dopuszczone są też niewielkie ilości mięsa oraz umiarkowane ilości nabiału.
Dieta jest prosta i smaczna. Propagatorzy tego modelu podkreślają również rolę celebrowania posiłków jako formy spędzania czasu w gronie najbliższych. Dieta śródziemnomorska może być z powodzeniem stosowana w profilaktyce i leczeniu wspomagającym wielu chorób cywilizacyjnych jak np. choroby sercowo-naczyniowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe czy choroby nowotworowe. Po zastosowaniu ujemnego bilansu energetycznego świetnie sprawdzi się w procesie leczenia otyłości.
To północna siostra diety śródziemnomorskiej. Ma charakter niskoprzetworzonej diety semiwegetariańskiej. Bazuje na produktach roślinnych, takich jak:
W diecie obecne są również tłuste ryby z zimnych mórz, a preferowanym olejem jest olej rzepakowy i lniany. W diecie nie może zabraknąć ziół (pietruszka, koper, szczypiorek), grzybów i kiszonych warzyw. Dozwolone jest spożywanie małej ilości mięsa i produktów mlecznych (najlepiej fermentowanych).
Dieta skonstruowana jest w oparciu o produkty lokalne, występujące w krajach północnoeuropejskich. Doskonale sprawdzi się w polskich warunkach. W badaniach z zastosowaniem tego modelu żywienia obserwowano u uczestników znaczące zmniejszenie stężenia cholesterolu, insuliny oraz obniżenie ciśnienia tętniczego. Przy stosowaniu redukcji energetycznej dieta ta będzie skutecznym modelem żywienia w leczeniu nadwagi i otyłości.
Model żywienia przyjazny planecie, oparty na zrównoważonej konsumpcji żywności, który wpływa korzystnie na stan zdrowia człowieka. Dieta planetarna może zmniejszać skłonność do występowania wielu chorób cywilizacyjnych, jak np. otyłość, cukrzyca 2, nadciśnienie tętnicze czy choroby nowotworowe. Istotnie ogranicza również niekorzystny aspekt środowiskowy związany z żywieniem.
Warto zaznaczyć, że nie jest to rewolucja żywieniowa. Jej twórcy (Komisja Eat Lancet) proponują wdrożenie małych zmian, które zmodyfikują typowy zachodni styl żywienia. Model diety powinien być elastyczny, a w każdym zakątku świata może wyglądać trochę inaczej. Opiera się głównie, ale nie wyłącznie, na produktach pochodzenia roślinnego. Zakłada dostarczenie optymalnej ilości energii, co dla wielu osób z nadwagą i otyłością skutkuje koniecznością zastosowania deficytu energetycznego. Ogranicza spożycie mięsa czerwonego i wędlin, produktów wysokoprzetworzonych oraz cukrów dodanych (słodycze). Bazuje na produktach lokalnych oraz sezonowych, jest dopasowany do tradycji, kultury, położenia geograficznego. Ważnym aspektem diety planetarnej jest zmniejszenie ilości marnowania żywności.
Intermittent fasting (IF) to model żywienia zakładający czasowe przerwy w jedzeniu i tzw. okna żywieniowe. W ramach IF wyróżnia się kilka protokołów żywieniowych, np. dobowe restrykcje żywieniowe w systemie 4 godziny jedzenia / 20 godzin „głodzenia”, 8 godzin żywienia / 16 godzin „głodzenia” lub tygodniowe restrykcje żywieniowe np. 5:2 (5 dni w tygodniu jemy, a dwa „głodzimy”) czy modyfikowana głodówka co drugi dzień (jednego dnia jemy do syta, następnego tylko jeden posiłek o kaloryczności 300-500 kcal).
IF może skutkować zmniejszeniem ilości spożywanego pokarmu i przyczyniać się do redukcji masy ciała. Dla niektórych osób może być też łatwiejszy do stosowania od tradycyjnej diety, z racji na rodzaj pracy czy styl życia. Nie dla wszystkich będzie on jednak odpowiedni. Unikać tego modelu powinny osoby, które doświadczają wahań stężenia glukozy we krwi, mają tendencję do kompulsywnego jedzenia lub problemy z układem pokarmowym. Warto podkreślić, że model ten wymaga odpowiedniej kompozycji w zakresie makro- i mikroskładników pokarmowych. W celu wprowadzenia IF oraz dobrego zaplanowania tego sposobu żywienia warto skonsultować się z dietetykiem.
Popularny w ostatnim czasie model żywienia, zakładający ścisłe restrykcje dotyczące spożycia węglowodanów. Zakłada on ograniczenie tego makroskładnika do poziomu 30-50 g dziennie, co stanowi maksymalnie 10% energii z całej diety (w odróżnieniu do zalecanych przez towarzystwa naukowe i instytuty 40-60% energii z węglowodanów). Celem stosowania takiego ograniczenia ma być wytworzenie ketozy w procesie niepełnego spalania tłuszczu.
Propagatorzy tego modelu żywienia twierdzą, że sprzyja utrzymującemu się uczuciu sytości oraz szybkiej redukcji masy ciała. Badania naukowe dotyczące diety ketogenicznej wskazują jednak na potencjalne zagrożenia jej stosowania. Wśród nich:
Brakuje długoterminowych, jednoznacznych badań dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa takiego sposobu żywienia.
Zgodnie z ogólnymi zaleceniami żywienia dieta powinna pokrywać indywidualne zapotrzebowanie na białko na poziomie ok. 1 g na kg należnej masy ciała człowieka. Stanowi to najczęściej około 15-20% energii z diety. W diecie białkowej np. Dukana lub Atkinsa, dedykowanym redukcji masy ciała, zalecenia te są znacząco przekraczane.
Nadmierne spożycie białka obciąża nerki, wątrobę, może przyczyniać się do wypłukiwania wapnia z organizmu, a poza tym uniemożliwia stosowanie odpowiedniego bilansu poszczególnych makroskładników. W pewnych sytuacjach klinicznych, np. przy zaburzeniach wchłaniania lub w grupie sportowców, umiarkowane zwiększenie spożycia białka może być korzystne, a czasem jest nawet konieczne. Tego typu manipulacje żywieniowe powinny być jednak każdorazowo zindywidualizowane i podejmowane po konsultacji z lekarzem i/lub dietetykiem.
Dieta Lwa, inaczej nazywana dietą karniwora „mięsożercy”, polega na spożywaniu mięsa, ryb, tłuszczu zwierzęcego oraz niewielkich ilości jaj i produktów mlecznych. To bardziej restrykcyjny rodzaj diety ketogenicznej, silnie promowany w mediach społecznościowych. Przez ekspertów uważany za potencjalnie niebezpieczny ze względu na:
Dieta ta może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem chorób przewlekłych, takich jak: choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory i choroby o podłożu zapalnym. Należy też podkreślić niezwykle niekorzystny środowiskowy wpływ stosowania takiego modelu żywienia. Masowa produkcja czerwonego mięsa generuje duże ilości gazów cieplarnianych (które wpływają na zmiany klimatyczne) i przyczynia się do utraty bioróżnorodności.
Dieta polega na spożywaniu bulionu na bazie kości (czasem z dodatkami warzyw i przypraw) przez określony czas np. kilka dni lub tygodni. Podstawą diety jest wywar kostny, bogaty w kolagen, minerały i aminokwasy. Dieta, według jej propagatorów, ma poprawiać zdrowie skóry, stawów i układu pokarmowego. Niestety zawarte w bulionie puryny podnoszą stężenie kwasu moczowego w organizmie, co może prowadzić do powstania dny moczanowej. Warto podkreślić, że osoby z nadmierną masą ciała są szczególnie narażone na to zaburzenie. Dieta ta nie nadaje się do długotrwałego stosowania ze względu na charakter niedoborowy, ryzyko zdrowotne oraz trudności w jej przestrzeganiu.
Jak sama nazwa wskazuje, monodieta opiera się najczęściej na jednym, wybranym produkcie żywieniowym np. jabłko, jaja czy kasza jaglana. Taki model żywienia jest niedoborowy i nie odpowiada na zapotrzebowanie człowieka. Długotrwałe stosowanie takiego żywienia jest niezwykle trudne, a przede wszystkim szkodliwe.
Sprawdź również: Dieta fleksitariańska – czy to sposób na skuteczną redukcję masy ciała?
Podsumowując zalecenia dotyczące stosowania diet w leczeniu choroby otyłościowej, należy podkreślić, że wybrany model powinien w pierwszej kolejności obniżać energetyczność diety (to jest podstawą redukcji masy ciała), być możliwy do długotrwałego stosowania (ze względu na przewlekły charakter choroby), akceptowalny przez daną osobę i bezpieczny. Żywienie powinno skupiać się na redukcji energetycznej, ale także na wpływie poszczególnych składników pokarmowych na zdrowie. Każdą zmianę sposobu żywienia, a zwłaszcza zastosowanie medycznej terapii żywieniowej choroby otyłościowej warto skonsultować z wykwalifikowanym dietetykiem.
Autorki:
Dr n. o zdr. Matylda Kręgielska-Narożna
Dr n. med. Katarzyna Pastusiak-Zgolińska
