Poznaj najczęstsze choroby cywilizacyjne

Ostatnie badania wykazują, że wiele przedwczesnych zgonów jest spowodowanych chorobami cywilizacyjnymi. Ich rozwój związany jest przede wszystkim z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi i brakiem aktywności fizycznej. Sprawdź, czym są choroby cywilizacyjne i jak im zapobiegać.

Choroby cywilizacyjne – rodzaje

Choroby cywilizacyjne, nazywane epidemią XXI wieku, to niezakaźne i często przewlekłe schorzenia, których ilość i nasilenie rośnie w bardzo szybkim tempie, co jest związane z postępem cywilizacyjnym. Dotykają ludzi niezależnie od wieku. 

Do najczęstszych chorób cywilizacyjnych zaliczamy m.in.: 

● otyłość, 

● miażdżycę, 

● cukrzycę (innego typu niż 1), 

● nadciśnienie tętnicze, 

● zawał serca, 

● udar mózgu. 

 

Oprócz tego należą do nich: 

● alergie, 

● choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), 

● nowotwory, 

● zaburzenia psychiczne, takie jak: depresja, anoreksja, bulimia, pracoholizm, schizofrenia i narkomania, 

● nieswoiste zapalenie jelit, 

● przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Jakie są najczęstsze objawy chorób cywilizacyjnych?

Choroba cywilizacyjna może przez lata przebiegać bezobjawowo, dlatego wiele osób zgłasza się do lekarza zbyt późno. Nieleczone schorzenie niesie ryzyko powikłań, które mogą przyczynić się do przedwczesnej śmierci. 

Nie lekceważ dolegliwości, takich jak: 

● poranne bóle głowy, zwłaszcza w okolicy potylicy, chroniczne zmęczenie, częste krwotoki z nosa i zawroty głowy – mogą wskazywać na nadciśnienie tętnicze;

● brak energii, senność po jedzeniu, wzmożone pragnienie, częstomocz, problemy z pamięcią i koncentracją – sugerują zaburzenie gospodarki węglowodanowej; 

● wzrost masy ciała i problemy z redukcją masy ciała – mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, które przyczyniają się do nadwagi i otyłości; 

● bóle w klatce piersiowej pojawiające się początkowo po wysiłku, które mogą promieniować do lewej ręki lub żuchwy – to najczęstsze objawy choroby wieńcowej; 

● silny ból nóg po pokonaniu określonego dystansu, któremu niejednokrotnie towarzyszy uczucie mrowienia – może być spowodowany niedrożnością lub zwężeniem tętnic kończyn dolnych, związanych z miażdżycą. 

Pamiętaj, że objawy różnych chorób cywilizacyjnych mogą być niespecyficzne, czyli takie, które mogą nie wzbudzić Twoich podejrzeń. Jeśli zauważasz w swoim samopoczuciu i kondycji fizycznej jakiekolwiek negatywne zmiany, masz obawy i wątpliwości związane z Twoim stanem zdrowia, zgłoś się do lekarza.

Otyłość – jedna z najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych

Choroba otyłościowa dotyczy przede wszystkim mieszkańców krajów rozwiniętych. Do rozwoju choroby otyłościowej często przyczyniają się nieprawidłowe nawyki żywieniowe, ciągły stres i siedzący tryb życia. 

Czynnikami ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych są również m.in.: 

● nadużywanie alkoholu, 

● palenie tytoniu, 

● predyspozycje genetyczne, 

● problemy ze snem, 

● niektóre leki, 

● narażenie na zanieczyszczenie środowiska naturalnego, 

● smog, 

● hałas, 

● promieniowanie UV. 

Nadmierna masa ciała przyczynia się do chorób dietozależnych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, cukrzyca typu 2, osteoporoza czy obturacyjny bezdech senny. Warto też wspomnieć o psychologicznych skutkach otyłości, takich jak depresja i stany lękowe. 

Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna, czyli stan, kiedy nadmierna tkanka tłuszczowa gromadzi się w okolicy talii. Aby ją stwierdzić, należy wyliczyć wskaźnik WHR (ang. waist-to-hip ratio), czyli podzielić obwód talii przez obwód bioder. Otyłość brzuszną, znaną również jako trzewną lub centralną, stwierdza się wówczas, gdy wskaźnik WHR wynosi przynajmniej 0,8 u kobiet, a 1 u mężczyzn. Komórki tkanki tłuszczowej trzewnej wydzielają związki prozapalne, które zaburzają gospodarkę węglowodanową i lipidową, a także uszkadzają śródbłonek wyścielający naczynia krwionośne.

Otyłość przyczynia się do rozwoju insulinooporności, czyli obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny. Należy ją leczyć, w przeciwnym razie prowadzi do cukrzycy typu 2. Podstawą leczenia otyłości jest zmiana stylu życia. Aby zredukować nadmierną masę ciała, należy połączyć odpowiednio zbilansowaną dietę z regularną aktywnością fizyczną, a jeśli te działania nie przynoszą zamierzonych rezultatów, należy skonsultować się z lekarzem celem ewentualnego włączenia leczenia farmakologicznego. Ważne jest, aby podejść do leczenia otyłości kompleksowo, uwzględniając nie tylko aspekty fizyczne, ale również psychologiczne i społeczne. Współpraca z lekarzem, dietetykiem oraz trenerem personalnym może okazać się kluczowa w procesie redukcji masy ciała i poprawy ogólnego stanu zdrowia.

Jak uchronić się przed chorobami cywilizacyjnymi?

W profilaktyce chorób cywilizacyjnych zaleca się regularną aktywność fizyczną oraz stosowanie zbilansowanej diety, bogatej w warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe. Unikać należy natomiast żywności wysokoprzetworzonej, która zawiera dużo cukru, soli i tłuszczów trans. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie, około 1,5-2 l wody dziennie. Aby urozmaicić jej smak, warto dodać: plasterki ogórka, truskawki, sok z cytryny, liście mięty czy bazylii. Oprócz tego można pić słabe herbaty i napary ziołowe. 

Ćwiczenia o umiarkowanej intensywności należy wykonywać przynajmniej 150 minut tygodniowo, a w przypadku dużej intensywności zaleca się minimum 75 minut na tydzień. Regularny wysiłek fizyczny poprawia krążenie i wydolność organizmu, pobudza metabolizm i wzmacnia odporność. Ważne jest, aby dobierać aktywność fizyczną do swoich możliwości i stopniowo zwiększać jej intensywność. 

Lekarz może zlecić także wykonanie badań diagnostycznych. Dobór badań uzależniony jest od rodzaju choroby. Zazwyczaj wykonuje się: 

● badania krwi (morfologię z rozmazem, lipidogram, glukozę na czczo, kreatyninę i próby wątrobowe), 

● badanie ogólne moczu, 

● elektrokardiografię (EKG), 

● rezonans magnetyczny, 

● tomografię komputerową, 

● USG. 

Warto też poszukać skutecznych, dopasowanych do siebie sposobów radzenia sobie ze stresem. Możesz słuchać relaksującej muzyki, wybrać się na spacer, ćwiczyć jogę, medytować czy wziąć aromatyczną kąpiel. Postaraj się mierzyć ciśnienie tętnicze krwi 2 razy dziennie, a także regularnie wykonuj badania profilaktyczne zlecone przez lekarza. Pamiętaj, że dbanie o zdrowie każdego dnia może pomóc Ci w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia powikłań chorób cywilizacyjnych.

Źródła

1. Wójcik R. Cukrzyca jako choroba społeczna i cywilizacyjna. W: Szewczyk A., Pielęgniarstwo diabetologiczne. PZWL, Warszawa 2019 

2. A. Kaźmierska, M. Kinsner, Mikrobiom a choroby cywilizacyjne, Postępy Nauk o Zdrowiu 1/2019 

3. http://www.e-histopatologia.pl/choroby-cywilizacyjne/choroby-cywilizacyjne [dostęp: 20.05.2023]