Jakie choroby mogą towarzyszyć otyłości?

Choroba otyłościowa dotyka zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci i młodzież. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2021 roku liczba osób chorujących na otyłość przekroczyła miliard i stale rośnie. Nadmierna masa ciała może zwiększać ryzyko wystąpienia szeregu schorzeń stanowiących realne zagrożenie dla zdrowia i życia. Jakie choroby mogą towarzyszyć otyłości? Przeczytaj!

Otyłość i jej wpływ na zdrowie człowieka

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała nadwagę i otyłość za epidemię XXI wieku, nadmierna masa ciała towarzyszy ludziom od dawna. Wprowadzenie w 1972 roku parametru – wskaźnika masy ciała (BMI) – dało możliwość prostej oceny masy ciała i wykrycia zaburzeń w tym zakresie. Co więcej, pozwala on również określić, które osoby są narażone na wystąpienie chorób związanych z nadmierną masą ciała, takich jak cukrzyca typu 2, schorzenia sercowo-naczyniowe, choroby wątroby czy niektóre choroby onkologiczne. Co ważne, kalkulator BMI nie uwzględnia płci, wieku i budowy ciała, dlatego nie jest do końca miarodajny. Nie powinno się go wykorzystywać u kobiet w ciąży, sportowców i osób starszych. Nie stosuje się go też u dzieci i młodzieży, dla których opracowane zostały siatki centylowe.

Otyłość a cukrzyca typu 2

Otyłość stanowi główny czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Szacuje się, że do rozwoju cukrzycy typu 2 dochodzi u co trzeciej osoby z chorobą otyłościową, a 80% pacjentów z cukrzycą typu 2 zmaga się z nadwagą lub otyłością. Podwyższone stężenie glukozy we krwi może przez dłuższy czas nie dawać żadnych objawów, dlatego osoby z nadmierną masą ciała powinny regularnie poddawać się badaniom kontrolnym.

Choroby sercowo-naczyniowe u osób z otyłością

Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej u osób z otyłością może z czasem prowadzić do uszkodzenia struktury i zaburzenia funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. W efekcie u części pacjentów z chorobą otyłościową może dochodzić do rozwoju zaawansowanej miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca i/lub niewydolności serca. Wraz ze wzrostem BMI rośnie również ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu.

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD) to najczęstsza choroba przewlekła tego narządu i coraz częstsza przyczyna rozwoju nowotworu wątrobowokomórkowego. Osoby z otyłością są szczególnie narażone na wystąpienie MAFLD. Co więcej, choroba ta może dodatkowo zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych i przewlekłej choroby nerek.

Otyłość a ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej

Choroba otyłościowa jest również związana z rozwojem szeregu chorób onkologicznych, w tym nowotworów: piersi, jajnika, trzonu macicy, przełyku, żołądka, jelita grubego, trzustki i tarczycy. W jednym z badań wykazano, że każde zwiększenie BMI o 5 kg/m2 zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu odbytnicy o 9%, a nowotworu dróg żółciowych aż o 56%. Pacjenci z nadmierną masą ciała powinni więc regularnie zgłaszać się na badania przesiewowe, a w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów (np. niezamierzonego zmniejszenia masy ciała) niezwłocznie zasięgnąć konsultacji z lekarzem.

Przeczytaj też: Jakie są psychologiczne skutki otyłości?

Inne choroby, które mogą towarzyszyć otyłości lub nadwadze

Chorobie otyłościowej mogą towarzyszyć również inne schorzenia, w tym:

• obturacyjny bezdech senny – nawracająca niedrożność dróg oddechowych występująca podczas snu, prowadząca do epizodów bezdechu; choroba może zwiększać ryzyko wystąpienia m.in. nadciśnienia tętniczego, insulinooporności, zaburzeń rytmu serca prowadzących do śmierci, zaburzeń koncentracji i senności, która  może być przyczyną wypadków komunikacyjnych;
• choroba zwyrodnieniowa stawów – nadmierne obciążenie stawów dotyczy przede wszystkim stawów kolanowych i biodrowych; zmiany zwyrodnieniowe prowadzą do wystąpienia uciążliwych objawów, przede wszystkim bólu i sztywności w obrębie zmienionego stawu;
• refluks żołądkowo-przełykowy – może stać się nie tylko przyczyną uciążliwych dolegliwości (np. nawracającej zgagi), ale zwiększać również ryzyko wystąpienia zmian (nadżerek, zwężeń) w przełyku, w tym gruczolakoraka tego narządu;
• nietrzymania moczu.

Osoby z nadmierną masą ciała są również bardziej podatne na występowanie infekcji, zaburzeń miesiączkowania i niepłodności oraz depresji.

Źródła

1. Jin X. i in., Pathophysiology of obesity and its associated diseases, “Acta Pharmaceutica Sinica B”, 2023, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10326265/ (dostęp: styczeń 2025).
2. Lim Y., Boster J., Obesity and Comorbid Conditions, “StatPearls”, 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574535/ (dostęp: styczeń 2025).
3. Podręcznik Interna, Medycyna Praktyczna, Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi. Dostęp pod adresem: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7.11.