Sugerowane
Aktualności
Jak nadmierna masa ciała może zaburzać metabolizm glukozy? Rola otyłości w rozwoju insulinooporności
W krajach rozwiniętych rośnie liczba osób z insulinoopornością, czyli zmniejszoną wrażliwością na insulinę oraz zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 i powikłań takich jak zawał serca, udar mózgu czy miażdżyca naczyń obwodowych. Przyczyną tego stanu może być m.in. nadmierna masa ciała. Badania wykazują, że tkanka tłuszczowa gromadząca się w okolicach brzucha to niezależny czynnik oporności tkanek na insulinę. Sprawdź, co warto wiedzieć na ten temat!
Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny, czyli hormonu produkowanego przez trzustkę. Substancja ta jest niezbędna do transportu glukozy z krwi do komórek, gdzie jest wykorzystywana jako źródło energii. Kiedy komórki stają się oporne na insulinę, glukoza pozostaje we krwi i powoduje hiperglikemię. Trzustka – próbując to skompensować – produkuje jeszcze więcej insuliny, co z czasem może prowadzić do jej wyczerpania i rozwoju takich problemów zdrowotnych jak cukrzyca typu 2.
Stan ten często wiąże się z innymi zaburzeniami, takimi jak nadciśnienie tętnicze czy wysokie stężenie cholesterolu i trójglicerydów. Do jego rozwoju mogą prowadzić różne czynniki, a wśród nich wymienia się: predyspozycje genetyczne, brak aktywności fizycznej, nieprawidłowe nawyki żywieniowe oraz nadmierną masę ciała.
Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości wymienia insulinooporność jako jedno z ponad 200 powikłań choroby otyłościowej. Mówiąc najprościej, nadmierna masa ciała może przyczyniać się do zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę. Potwierdzają to również badania epidemiologiczne, w których zaobserwowano związek między ilością tkanki tłuszczowej a problemami z wrażliwością na insulinę i metabolizmem glukozy. Testy te wykazały, że tłuszcz trzewny – który nie jest tylko biernym magazynem – to niezależny czynnik ryzyka insulinooporności.
Dlaczego tak się dzieje? Tkanka tłuszczowa gromadząca się w okolicy brzucha wydziela substancje, takie jak wolne kwasy tłuszczowe, które mogą hamować wychwyt glukozy przez tkanki i wpływać na działanie receptora insulinowego. A im więcej tłuszczu w organizmie, tym większe ryzyko, że tkanki przestaną prawidłowo reagować na insulinę.
Można więc stwierdzić, że do rozwoju insulinooporności przyczynia się konkretny typ choroby otyłościowej. Otyłość brzuszna – bo o niej mowa – diagnozowana jest przy wskaźniku masy ciała BMI (ang. Body Mass Index) powyżej lub równym 30 kg/m2, obwodzie pasa ≥94 cm u mężczyzn lub ≥80 cm u kobiet oraz współczynniku WHR (ang. Waist-Hip Ratio, stosunek obwodu pasa do obwodu bioder) na poziomie >0,85 (kobiety) lub >0,9 (mężczyźni).
Nadmiar tkanki tłuszczowej zlokalizowany w okolicy brzucha (tłuszcz trzewny) jest szczególnie niebezpieczny dla zdrowia. W przeciwieństwie do tłuszczu podskórnego, tłuszcz trzewny otacza narządy wewnętrzne, takie jak wątroba, trzustka czy jelita. Co więcej, tkanka ta pozostaje aktywna metabolicznie, czyli wydziela szereg szkodliwych dla organizmu substancji. Oprócz wolnych kwasów tłuszczowych wymienia się m.in. cytokiny prozapalne, które mogą zakłócać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, uszkadzać naczynia krwionośne i zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca i udar mózgu.
To z tego powodu osoby z otyłością brzuszną są bardziej narażone na insulinooporność i inne problemy metaboliczne niż te chorujące na otyłość gynoidalną. W przypadku tego drugiego typu choroby tkanka tłuszczowa koncentruje się w dolnych partiach ciała, w szczególności na udach i pośladkach, podczas gdy obwód pasa może pozostawać w normie. Mimo że ryzyko wystąpienia powikłań zdrowotnych jest tu statystycznie mniejsze, z pewnością nie spada do zera.
Insulinooporność to stan, który nie zawsze da się rozpoznać na pierwszy rzut oka, szczególnie we wczesnych stadiach. Jednak z czasem mogą pojawiać się pewne sygnały świadczące o tym, że tkanki tracą wrażliwość na insulinę. Osoby chorujące na otyłość powinny więc zwracać uwagę na takie symptomy jak:
Kompleksowe leczenie otyłości – które obejmuje m.in. zmianę nawyków żywieniowych, aktywność fizyczną, farmakoterapię, chirurgię bariatryczną – może także przyczynić się do zwiększenia wrażliwości komórek na insulinę, a w konsekwencji zapobiec dalszemu rozwojowi insulinooporności i cukrzycy typu 2.
Otyłość, szczególnie brzuszna, jest jednym z głównych czynników ryzyka insulinooporności. Jednak nie u każdej osoby z chorobą otyłościową rozwinie się ten stan. Znaczenie mają tu również predyspozycje genetyczne i styl życia. Warto wspomnieć, że przy otyłości gynoidalnej ryzyko pojawienia się omawianego stanu jest mniejsze.
Długotrwała insulinooporność zwiększa ryzyko rozwoju: cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego, stłuszczenia wątroby, zespołu policystycznych jajników (PCOS) i niektórych nowotworów.
Nie, insulinooporność to nie to samo co stan przedcukrzycowy, choć są ze sobą ściśle powiązane i często występują razem. W insulinooporności (szczególnie na początkowym etapie) glikemia może pozostawać w normie, natomiast stan przedcukrzycowy to już mierzalne zaburzenie stężenia glukozy we krwi – przekracza ustalone normy dla osoby zdrowej, ale nie jest jeszcze na tyle wysokie, by zdiagnozować cukrzycę typu 2.
W leczeniu insulinooporności najważniejsza jest zmiana stylu życia, szczególnie redukcja masy ciała (jeśli choroba dotyczy osoby z otyłością), wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, w tym spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym (IG) bogatych w błonnik. Pomocna będzie również regularna aktywność fizyczna i unikanie używek. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki poprawiające wrażliwość na insulinę.
W wielu przypadkach – tak. Wprowadzenie zdrowych nawyków, takich jak odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna, może znacząco poprawić wrażliwość na insulinę i zmniejszyć ryzyko powikłań.
