Sugerowane
Aktualności
Dlaczego nie widać efektu? 7 elementów, które hamują „odchudzanie”
Nadmierna masa ciała często prowadzi do decyzji o przejściu na niskokaloryczną „dietę cud”, która – zgodnie z obietnicami jej autorów – ma przynieść natychmiastowy efekt, zredukować masę ciała, „odchudzić” i poprawić samopoczucie. W efekcie czujemy głód, zmęczenie i frustrację. Masa ciała się nie zmienia i nic dziwnego! Otyłość to choroba przewlekła, która wymaga kompleksowego podejścia. I z pewnością nie powinno się stawiać znaku równości między leczeniem a odchudzaniem. Dowiedz się, co tak naprawdę może hamować redukcję masy ciała u osób chorujących na otyłość i poznaj 7 elementów, które utrudniają osiągnięcie wyznaczonego celu.
Otyłość często bywa sprowadzana wyłącznie do nadmiernej masy ciała. W rzeczywistości jest to złożona choroba, która dotyka ok. 20% polskiej populacji osób dorosłych, a wśród jej możliwych powikłań wymienia się ponad 200 różnych schorzeń. Mówiąc najprościej – otyłość to choroba o zróżnicowanych przyczynach, których nie da się sprowadzić jedynie do nadmiernego spożywania pokarmów czy braku aktywności fizycznej. Wpływ na jej występowanie mają także uwarunkowania genetyczne, środowiskowe, zaburzenia hormonalne, a nawet skutki uboczne stosowania niektórych leków. Niestety, społeczeństwo wciąż często postrzega otyłość w kategoriach „winy” czy „lenistwa”.
Osoby chorujące na otyłość często ulegają społecznej presji „wzięcia się za siebie” i sięgają po restrykcyjne diety odchudzające, które nie tylko nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lecz przede wszystkim są szkodliwe dla organizmu. Zmniejszenie masy ciała u chorych na otyłość spowodowane zmianą nawyków nie przekracza zwykle 3–5% wyjściowej masy ciała i choć taka zmiana przekłada się na poprawę stanu zdrowia, u większości pacjentów nie wystarcza do normalizacji masy ciała i minimalizacji następstw otyłości. W wielu przypadkach brak wiedzy o tym, że otyłość to choroba, która nie ustępuje samoistnie i ma tendencję do nawrotów, opóźnia wizytę u lekarza, postawienie diagnozy i podjęcie kompleksowego leczenia. Dlatego tak ważna jest rzetelna edukacja, która pomoże zrozumieć istotę problemu i podjąć skuteczne działania.
Jeśli masa ciała nie zmniejsza się pomimo starań, przyczyna może leżeć w nieprawidłowym funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej. Hormony odgrywają ważną rolę w regulacji metabolizmu, apetytu i dystrybucji tkanki tłuszczowej w organizmie. Zaburzenia w tym zakresie mogą znacząco utrudniać redukcję masy ciała, nawet przy wdrożeniu zdrowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Przykładem jest niedoczynność tarczycy, która spowalnia metabolizm i sprzyja przybieraniu na masie ciała, oraz zespół policystycznych jajników (PCOS), któremu zazwyczaj towarzyszy insulinooporność, również niesprzyjająca redukcji tkanki tłuszczowej.
Inne hormony, takie jak kortyzol (hormon stresu), grelina (hormon głodu) i leptyna (hormon sytości), również mają istotny wpływ na masę ciała. Przewlekły stres może prowadzić do podwyższenia poziomu kortyzolu, co sprzyja odkładaniu się tłuszczu w okolicy brzucha. Zaburzenia w wydzielaniu greliny i leptyny mogą prowadzić do zwiększonego apetytu i trudności w kontrolowaniu liczby spożywanych kalorii. Dlatego też zrozumienie roli hormonów i ich wpływu na masę ciała jest niezwykle ważne w procesie leczenia otyłości. W niektórych przypadkach – aby skutecznie zredukować masę ciała – konieczne jest leczenie farmakologiczne (np. terapia hormonalna), oczywiście pod ścisłym nadzorem lekarza endokrynologa.
Choroba otyłościowa może być uwarunkowana genetycznie, choć nie istnieje jeden „gen otyłości”. Najnowsze badania mówią o wielu genach, które mogą wpływać na metabolizm, apetyt, dystrybucję tkanki tłuszczowej oraz skłonność organizmu do gromadzenia tkanki tłuszczowej. Osoby z określonymi wariantami genetycznymi mogą mieć większe trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i być bardziej podatne na rozwój choroby otyłościowej, nawet jeśli prowadzą zdrowy tryb życia.
Obecnie można wyróżnić 3 zasadnicze typy otyłości uwarunkowanej genetycznie:
Warto pamiętać, że geny nie są jedynym czynnikiem determinującym rozwój choroby otyłościowej. Oznacza to, że osoby z genetycznymi predyspozycjami do otyłości mogą zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia poprzez zdrowe nawyki żywieniowe i regularną aktywność fizyczną. Badania nad genetycznym aspektem otyłości wciąż trwają i mogą w przyszłości przyczynić się do opracowania bardziej spersonalizowanych strategii leczenia i profilaktyki tej choroby.
Styl życia to nie tylko nawyki dietetyczne i aktywność fizyczna. Przewlekły stres i niedobór snu – tak bardzo rozpowszechnione w nowoczesnych społeczeństwach – także mogą utrudniać redukcję masy ciała, a nawet przyczyniać się do jej zwiększenia. Stres prowadzi do wydzielania kortyzolu, który – produkowany w nadmiarze – zwiększa apetyt, szczególnie na wysokokaloryczne i przetworzone jedzenie bogate w cukry proste i tłuszcze nasycone i trans. Ponadto sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha.
Niedobór snu, czyli brak odpoczynku nocnego o długości ok. 8 godzin, zaburza z kolei wydzielanie hormonów regulujących apetyt, tj. wspomnianej już leptyny i greliny. U osób, które śpią za mało, leptyna (tzw. hormon sytości) wydzielana jest w mniejszej ilości. Natomiast grelina (tzw. hormon głodu) jest produkowana w większej ilości, przez co zwiększa się apetyt i ochota na jedzenie. Zbyt krótki sen powoduje też zmęczenie i zmniejsza motywację do aktywności fizycznej.
Otoczenie, w jakim przebywa osoba mierząca się z otyłością, również może wpływać na wysiłki związane z redukcją masy ciała. Brak wsparcia ze strony bliskich i ich przykre komentarze mogą skutecznie zniechęcić i utrudnić osiągnięcie celu. Często spotykanym problemem – obok stygmatyzacji i wyśmiewania – jest bagatelizowanie otyłości przez otoczenie, które wysyła demotywujące komunikaty typu: „Przecież dobrze wyglądasz”, „Nie wydziwiaj” lub „Po co Ci to?”.
Presja otoczenia może również przejawiać się w proponowaniu niezdrowych przekąsek, namawianiu do jedzenia większych porcji czy krytykowaniu wyborów żywieniowych. Osoby, które chcą zredukować masę ciała, czują się przez to osamotnione i niezrozumiane. A to prosta droga do frustracji i w konsekwencji porzucenia założonych celów oraz powrotu do starych nawyków.
Sposób, w jaki ktoś został wychowany, może mieć bardzo duży wpływ na nawyki żywieniowe i podejście do jedzenia. W wielu kulturach panuje przekonanie, że należy zjadać wszystko z talerza, niezależnie od odczuwanego głodu. Ludzie od najmłodszych lat są uczeni, że nie można marnować żywności i w związku z tym wyrabiają szkodliwy nawyk przejadania się.
Jedzenie często bywa przedstawiane jako nagroda lub forma pocieszenia (np. „Jak zjesz obiad, dostaniesz coś słodkiego”, „Zjem tę czekoladę, bo chcę sobie trochę osłodzić życie”). Dzieci są nagradzane słodyczami za dobre zachowanie, a dorośli sięgają po jedzenie w sytuacjach stresowych lub emocjonalnych. Takie nawyki prowadzą m.in. do utrwalenia niezdrowych wzorców żywieniowych i trudności w redukcji masy ciała. Dlatego też poprawa „relacji z jedzeniem” – tj. przywrócenie mu jego właściwej roli, jaką jest odżywianie organizmu – jest ważnym etapem w terapii otyłości.
Na sklepowych półkach eksponowane są wysokoprzetworzone produkty spożywcze, bogate w kalorie, tłuszcze trans, cukry i sól, a ubogie w błonnik, witaminy i minerały. Produkty te są często tanie, smaczne i łatwe w przygotowaniu, dlatego dla wielu osób mogą stanowić atrakcyjną alternatywę dla zbilansowanych, pełnowartościowych posiłków. Spożywanie ich w nadmiernych ilościach to jeden z głównych czynników, które zwiększają ryzyko otyłości.
Badania pokazują, że wysokoprzetworzona żywność ma ogromny wpływ na organizm człowieka i może hamować tzw. odchudzanie na kilka sposobów. Po pierwsze, produkty te są bardzo kaloryczne, ale nie zapewniają uczucia sytości – można jeść je w nadmiarze i nadal odczuwać głód. Po drugie, powodują gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, co prowadzi do wyrzutu insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za magazynowanie tłuszczu. Po trzecie, zawarte w nich tłuszcze trans zaburzają metabolizm i sprzyjają odkładaniu się tkanki tłuszczowej.
Redukcja masy ciała to złożony proces, na który wpływa wiele czynników. Oprócz elementów takich jak dieta i aktywność fizyczna, istotne są również aspekty psychologiczne, społeczne i genetyczne. Dla osób zmagających się z chorobą otyłościową to ważny element leczenia, które powinno przebiegać pod kontrolą lekarza. Redukcja masy ciała to nie tylko tzw. odchudzanie, lecz przede wszystkim zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań otyłości, wśród których wymienia się m.in. choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzycę typu 2, zaburzenia lipidowe czy schorzenia nerek.
Aby skutecznie wspierać ten proces, warto:
Należy też pamiętać, że tempo redukcji masy ciała powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb i uwarunkowań zdrowotnych konkretnej osoby.
